Ποιά είναι η διαδικασία δημόσιου διαλόγου;

 

Ο δημόσιος διάλογος γίνεται είτε στα κοινοβούλια, είτε στα ΜΜΕ, συνεπώς σε αυτόν έχουν πρόσβαση μόνο οι δημοσιογράφοι (που εργάζονται για αυτά τα ΜΜΕ) και τα πολιτικά κόμματα. Παρ’ όλο που ο δημόσιος διάλογος γίνεται για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία, το μεγάλο μέρος της κοινωνίας δεν έχει πρόσβαση.

 

Γιατί είναι τόσο σημαντικό να έχουν όλοι ισότιμη πρόσβαση στο δημόσιο διάλογο;

• Κατ’ αρχήν γιατί έτσι ορίζεται μια δημοκρατία που δεν κάνει διακρίσεις (αν όντως θέλουμε να έχουμε μία).

• Κάθε λογικός άνθρωπος μπορεί να υποθέσει ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τα προβλήματα της κοινωνίας καλύτερα από την ίδια την κοινωνία.

• Οι κοινωνίες δεν αποτελούνται από “αμόρφωτους” και “ανενημέρωτους” που περιμένουν από κάποιον “που ξέρει καλύτερα” να αποφασίζει για λογαριασμό τους. Οι κοινωνίες είναι γεμάτες γνώση, ταλέντο και δεξιότητες και ο μόνος τρόπος για να αξιοποιθούν είναι η πλήρης συμπερίληψή τους.

 

Με ποιόν τρόπο μπορεί να γίνει ευρύς δημόσιος διάλογος;

 

Η μόνη τεχνολογία που επιτρέπει το δημόσιο διάλογο σε όλο το εύρος μιας κοινωνίας είναι τα κοινωνικά δίκτυα. Είναι το μόνο εργαλείο που έχει τη δυνατότητα πραγματικής συμπερίληψης.

 

Αφού αυτό που συμβαίνει στα κοινωνικά δίκτυα μόνο ουσιαστικός διάλογος δεν είναι.

 

Ο δημόσιος διάλογος για να είναι παραγωγικός χρειάζεται κανόνες. Αν και για πολλούς μπορεί να μας φαίνεται αυτονόητο, είναι η πρώτη φορά που στα χιλιάδες χρόνια ιστορίας της ανθρωπότητας οι κοινωνίες έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν τόσο μαζικά, τόσο άμεσα και χωρίς διακρίσεις. Είναι αυτονόητο λοιπόν πως θα χρειαστεί χρόνος μέχρι οι κοινωνίες να φτιάξουν τις δομές και τις προϋποθέσεις που χρειάζονται για να εκμεταλλευτούν όλες αυτές τις νέες δυνατότητες.

 

Δεν είναι τα κράτη υπεύθυνα να επιβάλλουν κανόνες στα κοινωνικά δίκτυα;

 

Το αντιπροσωπευτικό σύστημα των τελευταίων δύο αιώνων – δηλαδή τα πολιτικά κόμματα που το απαρτίζουν – μέχρι τώρα ήταν τα μόνα που είχαν το απόλυτο μονοπώλιο στο δημόσιο διάλογο και στο να έχουν γνώμη για τα προβλήματα μιας κοινωνίας. Συνεπώς ένας πραγματικά ευρύς και συμπεριληπτικός δημόσιος διάλογος όχι μόνο θίγει άμεσα τα συμφέροντά τους αλλά ουσιαστικά καταργεί και τον ίδιο το λόγο ύπαρξής τους.

 

Τότε πώς μπορούν να επιβληθούν κανόνες στα κοινωνικά δίκτυα;

 

Οι ίδιες οι κοινωνίες οφείλουν να δημιουργήσουν τις δομές και τις προϋποθέσεις για να υπάρχουν ανοιχτοί και ασφαλείς χώροι παραγωγικού δημόσιου διαλόγου. Όσες περισσότερες κοινότητες αντιληφθούν και προάγουν αυτή τη μεγάλη ανάγκη, τόσο πιο γρήγορα θα δημιουργηθεί μια κουλτούρα, ένας νέος πολιτισμός ηλεκτρονικού διαλόγου.

 

Μπορούν να επιβληθούν κανόνες στα ιδιωτικά κοινωνικά δίκτυα;

 

Συνολικά όχι. Η κάθε κοινότητα όμως μπορεί να χρησμιοποιεί τους κανόνες επιλέγει στο εσωτερικό της. Και όταν τα ιδιωτικά κοινωνικά δίκτυα γίνουν αφιλόξενα, οι κοινότητες θα χρειαστεί να μεταφερθούν σε κοινωνικά δίκτυα ανοιχτού κώδικα.

 

Τί είναι τα κοινωνικά δίκτυα ανοιχτού κώδικα;

 

Είναι κοινωνικά δίκτυα όπου το λογισμικό τους έχει δημιουργηθεί συνήθως συλλογικά, διατίθεται δωρεάν, δεν ανήκει σε καμία εταιρεία ή ιδιώτη, ανήκουν και συντηρούνται από την εκάστοτε κοινότητα που χρησιμοποιούνται και οι προδιαγραφές τους καθορίζονται από την κοινότητα ανάλογα με τις ανάγκες της (αλγόριθμοι, όχι διαφημίσεις κτλ)

Ποιοί είναι οι κανόνες που χρειάζεται ο δημόσιος διάλογος για να είναι παραγωγικός;

 

Παρ’ όλο που είναι νωρίς για ένα τόσο μεγάλο και καινούριο εγχείρημα να έχει σαφείς απαντήσεις, η κοινότητα του engineeringdemocracy.org αυτή τη στιγμή ενδεικτικά χρησιμοποιεί τους εξής κανόνες στα κείμενά της :

 

1. Ο σκοπός των κειμένων οφείλει να συνάδει με τους σκοπούς της κοινότητας.

2. Για κάθε δεδομένο που χρησιμοποιείται εντός των κειμένων οφείλει να υπάρχει τεκμηρίωση. Αυτό γίνεται με αριθμημένη παραπομπή μέσα σε αγκύλες (πχ [1]) ενώ στο πρώτο σχόλιο με αντίστοιχη αρίθμηση παρατίθενται οι σύνδεσμοι για τις (πρωτογενείς ή κοινώς αποδεκτές) πηγές.

3. Το ίδιο ισχύει και για το σχολιασμό, με τις πηγές να παρατίθενται στο τέλος του κάθε σχολίου.

4. Η κοινότητα προκρίνει τη χρήση απλής γλώσσας, μικρών παραγράφων και λιστών όπου αυτό είναι εφικτό.

5. Για φράση που αναφέρεται σε άλλο κείμενο ή έχει αναφέρει κάποιος άλλος, η κοινότητα προκρίνει την ακριβή παράθεση της φράσης εντός αγγλικών εισαγωγικών (“”) και όχι την ελεύθερη μεταφορά τους από τον συντάκτη.

 

Δεν είναι κουραστικό και χρονοβόρο όλο αυτό;

 

Είναι. Και ο χρόνος που ασχολείται κάποιος με κάτι είναι και αυτό που του δίνει αξία, ειδικά όταν αυτό είναι η γνώμη του. Κανείς δε θα αφιερώσει χρόνο σε μια γνώμη αν δεν το κάνει αυτός που την εκφέρει.

 

Μπορεί κάποιος που δεν είναι ειδικός να κάνει κάτι τέτοιο;

 

Το μόνο που χρειάζεται μια τεκμηριωμένη γνώμη είναι η επιχειρηματολογία της να ακολουθεί την κοινή λογική και να παραθέτει πηγές. Για να μην μπορεί να το κάνει κάποιος θα πρέπει είτε να μην έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο όπου είναι ελεύθερα προσβάσιμες όλες οι πηγές είτε η σκέψη του να μην μπορεί να ακολουθήσει την κοινή λογική.

 

Αυτό σημαίνει ότι όλα τα κείμενα που ακολουθούν αντίστοιχους κανόνες είναι έγκυρα;

 

Σαφώς και όχι. Με την παράθεση των πηγών όμως ο κάθε αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ελέγχει μόνος του την εγκυρότητα.

 

Αυτό σημαίνει πως οτιδήποτε αναφέρεται στα ΜΜΕ ή στο διαδίκτυο χωρίς τεκμηρίωση δεν είναι έγκυρο;

 

Ποιός ξέρει; Δεν μπορούμε να ψάχνουμε τις εγκυκλοπαίδειες για κάθε τί που διαβάζουμε ή ακούμε. Οπότε κάθε τί που δεν παραθέτει τις απαραίτητες πηγές μπορεί απλά να απορρίπτεται.

 

Τί επιτυγχάνεται στο δημόσιο διάλογο με αυτούς τους κανόνες;

 

• Κανένας δεν μπορεί να αναρτά πολλά, βιαστικά και ανούσια κείμενα, αφού για να τεκμηριωθεί μια σκέψη χρειάζεται μελέτη και χρόνο.

• Αυτομάτως απορρίπτονται όλες οι υβριστικές ή ανούσιες διαφωνίες.

• Ελαχιστοποιείτα ο όγκος της άχρηστης πληροφορίας.

• Όποιος θέλει να μοιραστεί τη γνώμη του αναγκάζεται να μάθει να την εκφράζει με ουσιαστικό τρόπο.

• Δημιουργείται ένα ασφαλές πλαίσιο όπου ο καθένας είναι ελεύθερος να πει τη γνώμη του χωρίς να φοβάται επιθέσεις αγένειας ή και λεκτικής κακοποίησης.

 

Αρκεί ο δημόσιος διάλογος για να λυθούν τα προβλήματα;

 

Όχι. Χρειάζεται και ένα εργαλείο συλλογικής λήψης αποφάσεων.

 

Ποιό είναι το εργαλείο λήψης αποφάσεων;

 

Σε μικρές κοινότητες είναι η γενική συνέλευση, Σε μεγάλες (όπως τα κράτη) είναι η γενική συνέλευση των αντιπροσώπων (κοινοβούλια).

 

Μπορεί μια κοινωνία να λύνει τα προβλήματά της μέσω αντιπροσώπων;

 

1. Κάποιος ονομάζεται αντιπρόσωπος όταν μεταφέρει τη γνώμη αυτών που εκπροσωπεί. Όταν δεν τους ρωτά αλλά ψηφίζει νόμους βάσει της δικής του συνείδησης ή των δικών του συμφερόντων (άσχετα αν συμφωνούν ή όχι με του συνόλου) δεν είναι αντιπρόσωπος, είναι ιδιώτης.

2. Ακόμα και να υπήρχε η θεσμική διαδικασία για παγματική αντιπροσώπευση, ο βαθμός εκπροσώπησης στις σύγχρονες δημοκρατίες είναι πάρα πολύ μικρός. Στην Ελλάδα ας πούμε είναι μόλις 0,003%, δηλαδή ένας άνθρωπος αποφασίζει για 35.000 άλλους ανθρώπους.

 

Είναι αυτό σημαντικό πρόβλημα;

 

Φυσικά και είναι. Όταν η σημαντικότερη λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι να αποφασίζει τους νόμους της για να λύνει τα προβλήματά της και η συμπερίληψη σ’ αυτές τις διαδικασίες είναι μόλις στο 0,003%, δε χρειάζεται καμια επιστημονική γνώση για να καταλάβει κανείς γιατί δε λύνονται ακόμα και τα πιο απλά προβλήματα.

 

Τότε γιατί επελέγη αυτό το σύστημα;

 

Γιατί δημιουργήθηκε πριν από δύο αιώνες για τις ανάγκες των πρώτων εθνικών κρατών όπου ο πληθυσμός είχε αυξηθεί και απλωθεί σε μεγάλες εκτάσεις και ήταν αδύνατο να γίνονται πραγματικές γενικές συνελεύεις.

 

Μπορεί σήμερα μια κοινωνία πολλών εκατομμυρίων να συμμετέχει συνολικά στη λήψη αποφάσεων;

 

Φυσικά και μπορεί. Ο κόσμος προχωρά, όλες οι πτυχές της ζωής μας εξελίσσονται, δεν υπάρχει κανένας λόγος να μένουμε προσκολλημένοι σε μια απαρχαιωμένη και παρωχημένη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αποκλείει σχεδόν όλη την κοινωνία. Η απάντηση φυσικά είναι η ηλεκτρονική ψήφος, μια διαδικασία όπου ο καθένας θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να ψηφίζει από τον υπολογιστή του ή από το κινητό του.

 

Είναι ασφαλής η ηλεκτρονική ψηφοφορία;

 

Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται είναι η ίδια με την οποία όλοι κάνουμε καθημερινά εκατομμύρια φορολογικές και τραπεζικές συναλλαγές με απόλυτη ασφάλεια. Κάποτε έπρεπε να πηγαίνουμε στην τράπεζα ή στην εφορία και να στεκόμαστε όλοι στην ουρά ενώ τώρα κάνουμε τις δουλειές μας ό,τι ώρα θέλουμε από μια ηλεκτρονική συσκευή από όπου και αν βρισκόμαστε. Δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος να μη γίνει το ίδιο και με την ψήφο.

 

Έχει μεγάλο κόστος η ηλεκτρονική ψηφοφορία;

 

Το κόστος της είναι πρακτικά μηδενικό σε αντίθεση με τη φυσική ψήφο η οποία έχει κόστος από τους τόνους χαρτιού που σπαταλάται κάθε φορά, κόστος από τις εκατοντάδες εφορευτικές επιτροπές, κόστος από τις μετακινήσεις σε όλη τη χώρα. Το μόνο πραγματικό κόστος θα είναι ένας χώρος ενδεχομένως στο δημαρχείο κάθε περιοχής για να μπορούν να ψηφίζουν οι ελάχιστοι που δεν έχουν ακόμα πρόσβαση σε υπολογιστή ή σε κινητό τηλέφωνο.

 

Αφού είναι τόσο εύκολο και χωρίς κόστος, γιατί δε γίνονται ήδη ηλεκτρονικά τουλάχιστον οι εθνικές εκλογές;

 

Το εκάστοτε κυβερνών κόμμα είναι και αυτό που αποφασίζει το νόμο με τον οποίο θα διεξαχθούν κάθε φορά οι επόμενες εκλογές. Αν γίνουν ηλεκτρονικές εκλογές έστω και μία φορά και ο κόσμος συνειδητοποιήσει πόσο εφικτό και εύκολο είναι, είναι αναμενόμενο ότι θα αρχίσει να απαιτεί να συμμετέχει και σε περισσότερες διαδικασίες, κάτι που φυσικά θίγει άμεσα την αντιπροσώπευση άρα και τα συμφέροντα των πολιτικών κομμάτων.

 

Αν τα πολιτικά κόμματα δεν είναι διατεθειμένα να νομοθετήσουν την ηλεκτρονική ψήφο, πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο;

 

Όταν κάτι γίνεται συλλογική συνείδηση, τότε οι κοινωνίες αργά ή γρήγορα βρίσκουν τρόπο να το επιτύχουν. Και για να γίνει κάτι συλλογική συνείδηση το μόνο που χρειάζεται είναι να το συζητάμε.